2021 Yılında Ücret Geliri Elde Edenlerin Bu Gelirleri Nedeniyle Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Verip Vermeyecekleri Durumlar

1- Giriş:

Ücret gelirlerine ilişkin beyan yükümlülüğü tamamen ücret geliri elde eden kişilere (ücret geliri elde eden çalışana, huzur hakkı elde eden ortağa vs) ait bir sorumluluktur. Ancak ücret geliri elde edenler ile ilgili olası bir incelemede, işverenlerin belge bilgi talebi ile karşılaşmaması için muhasebe ve insan kaynakları tarafından bu kişilerin bilgilendirilmesi önem arz ermektedir. 

2- Ücretin Tanımı:

Gelir vergisi Kanunu’nun 61 inci maddesinde ücretin tarifi aşağıdaki gibi yapılmıştır:

“Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.

Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır:

1. 23'üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, malüliyet, dul ve yetim aylıkları;

2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;

3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

5.  Bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler 

7. Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar.”

3- Beyan Edilecek Ücretin Tespiti:

Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde ilke olarak gerçek usul kabul edilmiş olup vergi, gelirin gerçek ve safi tutarı üzerinden alınmaktadır.

Ücretin safi tutarı, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan yararlar toplamından (yani ücretin gayrisafi tutarından) aşağıdaki indirimlerin yapılmasından sonra kalan miktardır. 

• Emekli aidatı ve sosyal sigorta primleri,

• Sosyal güvenlik destekleme primi,

• İşsizlik sigortası primi,

• Hayat/şahıs sigorta primleri,

Ücretin safi tutarının tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri;

- Mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile

- Ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin %100’ünden, oluşmaktadır.

İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır.

• OYAK ve benzeri kamu kurumlarınca yapılan yasal kesintiler,

• Sendikalara ödenen aidatlar (işçi ve memur sendikaları),

• Engellilik indirimi

2021 yılında elde edilecek ücret gelirlerinde dikkate alınacak engellilik indirimi aylık tutarları şöyledir:

Birinci derece engelliler için   : 1.500 TL

İkinci derece engelliler için     :     860 TL

Üçüncü derece engelliler için :     380 TL

Ücret gelirlerinin yıllık beyannameye dahil edilmesi halinde, beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde ödenen ücret üzerinden kesilen gelir vergisinin asgari geçim indirimi düşülmeden önceki tutarı mahsup edilecektir.

Gayrisafi ücret tutarından Gelir Vergisi Kanunu’nun 63 üncü maddesinde yer alan indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, Gelir Vergisi Kanunu’nun 31 inci maddesinde yer alan engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86 ncı maddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

4- 2021 Yılında Elde Ettikleri Ücret Gelirleri Nedeniyle Beyanname Vermek Zorunda Olanlar:

2021 yılında elde ettikleri ücret gelirleri nedeniyle beyanname vermek zorunda olanlar aşağıdaki gibidir:

a) Tek işverenden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri elde eden ve ücret gelirleri toplamı 650.000.-TL’yi (103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı) aşan ücretliler,

b) Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 53.000 TL’yi (Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aşan ücretliler,

c) Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birinci işverenden aldıkları ücret geliri dahil olmak üzere aldıkları ücretlerin toplamı 650.000.-TL’yi (103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı) aşan ücretliler,

d) Tutarı ne olursa olsun tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri elde edenler 

5- 2021 Yılı Gelir Vergisi Tarifesi:

Gelir Vergisi Kanunu’na göre; 2021 yılında elde edilen ve yıllık beyanname ile beyan edilen gelir toplamına aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanarak gelir vergisi hesaplanır 

6- Yıllık Beyannameye Dâhil Edilen Gelirlerden Yapılacak İndirimler:

Ücret gelirine ilişkin verilecek gelir vergisi beyannamesinde vergi matrahının tespitinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir:

- Hayat/şahıs sigorta primleri:

Beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerinin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamı yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirilir 

Öte yandan, mükelleflerce ödenen primlerin yıllık beyanname ile beyan edilen gelirden indirebilmesi için, bu primlerin yıl içinde ücretin safi tutarının tespitinde ayrıca indirilmemiş olması gerekmektedir.

- Eğitim ve sağlık harcamaları:

Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirilir.

- Engellilik indirimi (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır):

Ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı, Gelir Vergisi Kanunu'nun 31 'inci maddesinde yer alan esaslara göre hesaplanan engellilik indiriminden yararlanabilecektir. Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engellilik indirimi tutarının ikinci kez yıllık beyannamede indirim konusu yapılması mümkün değildir.

2021 yılında elde edilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyanında dikkate alınacak engellilik indirimi yıllık tutarları şöyledir:

- Beyan edilecek gelirden indirilebilecek bağış ve yardımlar:

Bazı bağış ve yardımların gelirin %5’i ile sınırlı olarak indirim konusu yapıldığı unutulmamalıdır.

7- 2021 takvim Yılında Ücret Gelirlerinin Beyanına İlişkin Örnekler (Not: Aşağıdaki örnekler GİB’in Rehberlerinden Alınmıştır)

Örneklerde; gelir vergisi hesaplanırken, ücret gelirlerinden %15 oranında sigorta prim ve işsizlik sigortası prim kesintisi yapıldığı varsayılmıştır.

a) Tek işverenden Alınan Ücretler:

2021 yılında tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinin vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması durumunda yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekecektir. Ücret gelirleri, vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilecektir.

Örnek 1: 2021 yılında tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş 800.000 TL ücret geliri elde eden ücretli, elde ettiği gelir 2021 yılında beyanname verme sınırı olan 650.000 TL’yi aştığı için Mart/2022’de yıllık gelir vergisi beyannamesi verecek ve beyannamede hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilecektir.

Örnek 2: 2021 yılında (A) A.Ş.’de genel müdür olarak çalışan ücretli, tek işverenden tevkifata tabi aylık 50.000 TL’den yıllık 600.000 TL ücret geliri elde etmiştir. 2021 yılında kişinin tevkif suretiyle vergilendirilmiş olarak elde ettiği 600.000 TL ücret geliri beyanname verme sınırı olan 650.000 TL’yi aşmadığından yıllık beyanname vermeyecektir. Yıl içinde ücret gelirinden yapılan tevkifatlar nihai vergi olarak kalacaktır.

b) Birden Fazla İşverenden Alınan Ücretler:

Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde edilmesi durumunda;

- Birinci işverenden aldıkları ücret geliri de dahil olmak üzere ücretleri toplamının 650.000.-TL’yi (103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı) aşması,

- Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden ücretlilerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının 53.000 TL’yi (Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aması,

halinde, 2021 yılı ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. 

Örnek 1: Bay (C) 2021 takvim yılında; birinci işverenden 130.000 TL, ikinci işverenden 30.000 TL ve üçüncü işverenden 20.000 TL olmak üzere üç işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir.

Birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebildiğinden, Bay (C) 130.000 TL’lik ücret gelirini birinci işverenden elde edilen ücret olarak belirlemiştir.

Buna göre Bay (C)’nin,

- Üç işverenden elde ettiği ücret gelirleri toplamı (130.000 TL+ 30.000 TL+ 20.000 TL=) 180.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşmadığından ve

- Birden sonraki işverenlerden elde ettiği ücretleri toplamı (30.000TL+ 20.000 TL=) 50.000 TL, aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL) aşmadığından,

ücret gelirleri yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecektir.

Örnek 2: Mükellef (D), 2021 yılında üç ayrı işverenden tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde etmiştir. Elde edilen ücret geliri birinci işverenden 120.000 TL, ikinci işverenden 80.000 TL ve üçüncü işverenden 45.000 TL’dir.

Birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretler toplamı (80.000 + 45.000) = 125.000 TL, 53.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden aldığı 120.000 TL de dâhil olmak üzere 245.000 TL ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.

Örnek 3: Mükellef (E), 2021 yılında üç ayrı işverenden tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde etmiştir. Elde edilen ücret geliri birinci işverenden 610.000 TL, ikinci işverenden 26.000 TL ve üçüncü işverenden 25.000 TL’dir

Birinci işverenden alınan hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücret toplamı 53.000 TL’lik beyan sınırını aşmamakla birlikte birinci işverenden alınan ücret dâhil toplam ücret gelirleri (610.000 + 26.000 + 25.000) 661.000 TL ücretler toplamı da 650.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.

c) Özel Sektör İşyerlerinde Çalışanlar Açısından Tek İşveren/Birden Fazla İşveren Tespiti:

Özel sektörde tek işveren/birden fazla işveren tespitinin yapılmasına ilişkin düzenlemeler 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde yapılmış olup, buna göre;

Aşağıdaki hallerde, hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilecektir:

• İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev'i değişikliği ve bölünme halleri dâhil)
• 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi.
• Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.

Aşağıdaki hallerde ise hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir:

• Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yanı sıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri.

• Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri.

• Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri.

d) Ücret Geliri ile Diğer Gelirlerin Birlikte Beyan Edilmesi Durumunda Verginin Hesaplanması

Beyannameye dâhil edilen ücret gelirinin dışında başka bir gelir unsurunun da bulunması halinde; beyannameye dâhil edilen vergiye tabi tüm gelirler toplamına (matrah), ücret dışındaki gelirler için geçerli olan vergi tarifesi uygulanmak suretiyle gelir vergisi hesaplanacaktır. Ancak, ücret gelirleri için yüksek matrahlara düşük oran belirlendiğinden ücret geliri dolayısıyla eksik hesaplanması gereken vergi tutarının, beyannamedeki tüm gelirlerin toplamından oluşan matrah üzerinden hesaplanan vergi tutarından düşülecek bu suretle hesaplanan gelir vergisi tutarı bulunmuş olacaktır. Ücret dışındaki gelir unsurları için yıllık beyanname veren bir mükellefin aynı anda ücret gelirinin de olması ve beyannamedeki toplam gelirin 2021 yılında 130.000 TL'yi aşması durumunda 25.02.2011 tarih ve 75 No.lu Gelir Vergisi Sirküleri’nde yapılan açıklamalara göre verginin hesaplanması gerekmektedir.

Örnek 1: Mükellef (K)’nın 2021 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesindeki serbest meslek kazancı, konut kira geliri ve tevkifata tabi tutulmuş ücret geliri aşağıdaki gibidir.

Mükellef, serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda yıllık beyanname verecektir. Birinci işveren hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücret tutarı 53.000 TL’lik beyan sınırını aştığından birinci işverenden alınan ücret geliri dâhil ücret gelirinin tamamını da beyan edecektir. 

Mükellef yıl içinde (birinci işveren 27.490 + ikinci işveren 18.040 + üçüncü işveren 13.990 + serbest meslek kazancından 29.000) 88.520 TL tevkif suretiyle vergi ödemiştir.

Mükellef, gayrisafi konut kira geliri olan 95.000 TL’den götürü gider usulünde gayrimenkul sermaye iradının %15’i olan (95.000 X %15) 14.250 TL’yi gider olarak indirecek ve bakiye 80.750 TL’yi gayrimenkul sermaye iradından dolayı matrah olarak beyan edecektir. Mükellef, serbest meslek kazancını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olduğundan GVK’nın 21’inci maddesinde yer alan kira gelirleri için belirlenen 2021 yılı için 7.000 TL’lik mesken istisnasından yararlanamayacaktır.

Buna göre, ödenecek gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Örnek 2: Mükellef (L)’nin 2021 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesindeki gelirleri aşağıdaki gibidir. 

Serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda beyanname verilecektir. Birinci işveren hariç, ikinci işverenden alınan ücret tutarı 53.000 TL’lik beyan sınırını aştığından birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirinin tamamı da beyan edilecektir. 

Mükellef yıl içinde (birinci işverenden alınan ücret için 13.450 + ikinci işverenden alınan ücret için 10.210 serbest meslek kazancı için 17.000) 40.660 TL kesinti yoluyla vergi ödemiştir.

Buna göre, gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Örnek 3: Mükellef (M), 2021 yılında tevkifata tabi tutulmuş birinci işverenden 72.000 TL, ikinci işverenden 60.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Ödevli ayrıca, 18.000 TL alacak faizi ve brüt 170.000 TL de tam mükellef bir kurumdan kar payı (kurumun kar payını 21/12/2021 tarihinden önce dağıttığı ve kar dağıtımına bağlı tevkifatın bu tarihinden önce yapıldığı varsayılmıştır.) elde etmiştir. Ödevli bunların yanında 75.000 TL mevduat faizi ve katılım bankasından 80.000 TL kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payı almıştır. 

Mükellef yıl içinde (Tam mükellef kurumdan elde edilen kar payından 25.500 + birinci işverenden 14.530 + ikinci işverenden 11.290) 51.320 TL tevkif suretiyle vergi ödemiştir.

Birinci işveren hariç, ikinci işverenden alınan tevkifatlı ücret tutarı 53.000 TL’lik beyan sınırını aştığından birinci işverenden alınan ücret geliri dâhil ücret gelirinin tamamı olan 132.000 TL beyan edilecektir.

Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye tabi tutulmuş 170.000 TL’lik kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup kalan 85.000 TL GVK’nın 86/c maddesi hükmü gereğince 53.000 TL’lik beyanname verme sınırını aştığından beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde karın dağıtımı aşamasında yapılan vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dâhil) mahsup edilecektir

GVK’nın 86/1-d maddesine göre kesinti ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iradı toplamının 2021 yılı için 2.800 TL’yi aşmaması halinde beyan edilmemesi gerekmektedir. Örnekte 18.000 TL alacak faizi kesinti ve istisna uygulanmayan bir gelir olup, bu gelirin toplamı 2021 yılı için beyanname verme sınırı olan 2.800 TL’yi aştığından, 18.000 TL’nin tamamı beyan edilecektir.

Mevduat faizi ve Katılım Bankasından kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67’nci maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulduğundan beyannameye dâhil edilmeyecektir

Buna göre, ödenecek gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

8- Beyannamenin Verilme Zamanı ve Şekli: 

2021 yılında elde edilen beyana tabi ücret gelirlerinin, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile 1-31 Mart 2022 tarihleri arasında beyan edilmesi gerekmektedir.

Beyannameler;

• Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla internet ortamında,

Hazır Beyan Sistemi üzerinden, beyana tabi gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve irat gelirlerini ayrı veya birlikte elde eden mükellefler beyannamelerini verebilirler.

• Bağlı bulunulan (ikametgahın bulunduğu yer vergi dairesi) vergi dairesine kağıt ortamında,

• 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış meslek mensupları ile sözleşme imzalanarak e-Beyanname sisteminden, verilecektir.

Ücret gelirlerine ilişkin olarak verilecek yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin, Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit olmak üzere;

• Birinci taksitin damga vergisi ile birlikte 31 Mart 2022 tarihine kadar,

• İkinci taksitin ise 1 Ağustos 2022 (31 Temmuz 2022 hafta sonuna rastladığından) tarihine kadar, 

ödenmesi gerekmektedir.

Hatırlatır, iyi çalışmalar dileriz.

Saygılarımızla.