2022 Yılında Ücret Geliri Elde Edenlerin Bu Gelirleri Nedeniyle Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Verip Vermeyecekleri Durumlar

1- Giriş:

Ücret gelirlerine ilişkin beyan yükümlülüğü tamamen ücret geliri elde eden kişilere (ücret geliri elde eden çalışana, huzur hakkı elde eden ortağa vs) ait bir sorumluluktur. Ancak ücret geliri elde edenler ile ilgili olası bir incelemede, işverenlerin belge bilgi talebi ile karşılaşmaması için muhasebe ve insan kaynakları tarafından bu kişilerin bilgilendirilmesi önem arz ermektedir.

2- Ücretin Tanımı:

Gelir vergisi Kanunu’nun 61 inci maddesinde ücretin tarifi aşağıdaki gibi yapılmıştır: 

“Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez. 

Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır:

1. 23'üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, malüliyet, dul ve yetim aylıkları;

2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;

3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

5.  Bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;

6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.

7. Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar.”

3- Beyan Edilecek Ücretin Tespiti:

Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde ilke olarak gerçek usul kabul edilmiş olup vergi, gelirin gerçek ve safi tutarı üzerinden alınmaktadır.

Ücretin safi tutarı, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan yararlar toplamından (yani ücretin gayrisafi tutarından) aşağıdaki indirimlerin yapılmasından sonra kalan miktardır. 

• Emekli aidatı ve sosyal sigorta primleri,

 • Sosyal güvenlik destekleme primi,

• İşsizlik sigortası primi,

• Hayat/şahıs sigorta primleri,

Ücretin safi tutarının tespitinde dikkate alınacak sigorta primleri;

- Mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile

- Ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin %100’ünden, oluşmaktadır.

İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacaktır.

2022 yılı gelirlerine ilişkin olarak kullanılacak olan asgari ücretin yıllık brüt tutarı 68.850 TL (Ocak-Haziran brüt tutarı (5.004 X 6) 30.024 TL ve Temmuz–Aralık ayı brüt tutarı (6.471,00 X 6) 38.826 TL) TL’dir.

• OYAK ve benzeri kamu kurumlarınca yapılan yasal kesintiler,

• Sendikalara ödenen aidatlar (işçi ve memur sendikaları),

• Engellilik indirimi

2022 yılında elde edilecek ücret gelirlerinde dikkate alınacak engellilik indirimi aylık tutarları şöyledir:

Birinci derece engelliler için   : 2.000 TL

İkinci derece engelliler için     : 1.170 TL

Üçüncü derece engelliler için :     500 TL

Ücretin gerçek ve safi tutarlarının tespitinde gelir vergisi gibi kişisel vergiler ve ücret dolayısıyla ödenen damga vergisi gibi ücretle ilgili vergiler, ücretin gayrisafi tutarından indirilemeyecektir.

7349 sayılı Kanunla, 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen (18) numaralı bent ile 1/1/2022 tarihinden itibaren yapılan ücret ödemelerine uygulanmak üzere, hizmet erbabının ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Bu nedenle, tevkifatsız ücret geliri için yıllık beyanname verilmesi durumunda, asgari ücrete isabet eden vergi tutarı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Gayrisafi ücret tutarından Gelir Vergisi Kanunu’nun 63 üncü maddesinde yer alan indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, Gelir Vergisi Kanunu’nun 31 inci maddesinde yer alan engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, Gelir Vergisi Kanunu’nun 86 ncı maddesine göre ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

4- 2022 Yılında Elde Ettikleri Ücret Gelirleri Nedeniyle Beyanname Vermek Zorunda Olanlar: 

2022 yılında elde ettikleri ücret gelirleri nedeniyle beyanname vermek zorunda olanlar aşağıdaki gibidir:

a) Tek işverenden alınan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri elde eden ve ücret gelirleri toplamı 880.000.-TL’yi (103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı) aşan ücretliler,

b) Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 70.000 TL’yi (Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aşan ücretliler,

c) Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birinci işverenden aldıkları ücret geliri dahil olmak üzere aldıkları ücretlerin toplamı 880.000.-TL’yi (103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı) aşan ücretliler,

d) 1/1/2022 tarihinden itibaren, tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecektir. Söz konusu, gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.

5- 2022 Yılı Gelir Vergisi Tarifesi:

Gelir Vergisi Kanunu’na göre; 2022 yılında elde edilen ve yıllık beyanname ile beyan edilen gelir toplamına aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanarak gelir vergisi hesaplanır.

6- Yıllık Beyannameye Dâhil Edilen Gelirlerden Yapılacak İndirimler:

Ücret gelirine ilişkin verilecek gelir vergisi beyannamesinde vergi matrahının tespitinde bildirilecek gelirlerden aşağıdaki indirimler yapılabilir:

- Hayat/şahıs sigorta primleri:

Beyan edilen gelirin %15'ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerinin %50'si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin tamamı yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirilir.

Öte yandan, mükelleflerce ödenen primlerin yıllık beyanname ile beyan edilen gelirden indirebilmesi için, bu primlerin yıl içinde ücretin safi tutarının tespitinde ayrıca indirilmemiş olması gerekmektedir.

- Eğitim ve sağlık harcamaları:

Beyan edilen gelirin % 10'unu aşmaması şartıyla yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirilir.

• Eğitim ve sağlık harcamaları Türkiye’de yapılmalıdır.

• Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmelidir.

• Söz konusu harcamalar mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olmalıdır.

- Engellilik indirimi (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır):

Ücret gelirlerini yıllık beyanname ile beyan eden ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı, Gelir Vergisi Kanunu'nun 31 'inci maddesinde yer alan esaslara göre hesaplanan engellilik indiriminden yararlanabilecektir. Ancak, yıl içinde ücret matrahından indirim konusu yapılan engellilik indirimi tutarının ikinci kez yıllık beyannamede indirim konusu yapılması mümkün değildir.

2022 yılında elde edilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyanında dikkate alınacak engellilik indirimi yıllık tutarları şöyledir:

- Beyan edilecek gelirden indirilebilecek bağış ve yardımlar:

Bazı bağış ve yardımların gelirin %5’i ile sınırlı olarak indirim konusu yapıldığı unutulmamalıdır.

7- 2022 takvim Yılında Ücret Gelirlerinin Beyanına İlişkin Örnekler (Not: Aşağıdaki örnekler GİB’in Rehberlerinden Alınmıştır)

Örneklerde; gelir vergisi hesaplanırken, ücret gelirlerinden %15 oranında sigorta prim ve işsizlik sigortası prim kesintisi yapıldığı varsayılmıştır.

a) Tek işverenden Alınan Ücretler:

2022 yılında tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirlerinin vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aşması durumunda yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekecektir. Ücret gelirleri, vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) yıllık beyanname verilmeyecek, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilecektir 

Örnek 1: 2022 yılında tek işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş 1.100.000 TL ücret geliri elde eden ücretli, elde ettiği gelir 2022 yılında beyanname verme sınırı olan 880.000 TL’yi aştığı için Mart/2023’de yıllık gelir vergisi beyannamesi verecek ve beyannamede hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilecektir.

Örnek 2: 2022 yılında (A) A.Ş.’de çalışan ücretli, tek işverenden tevkifata tabi aylık 70.000 TL’den yıllık 840.000 TL ücret geliri elde etmiştir. 2022 yılında kişinin tevkif suretiyle vergilendirilmiş olarak elde ettiği 840.000 TL ücret geliri beyanname verme sınırı olan 880.000 TL’yi aşmadığından yıllık beyanname vermeyecektir. Yıl içinde ücret gelirinden yapılan tevkifatlar nihai vergi olarak kalacaktır.

b) Birden Fazla İşverenden Alınan Ücretler:

Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde edilmesi durumunda;

- Birinci işverenden aldıkları ücret geliri de dahil olmak üzere ücretleri toplamının 880.000.-TL’yi (103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı) aşması,

- Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden ücretlilerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının 70.000 TL’yi (Gelir Vergisi Kanunu’nun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aması,

halinde, 2022 yılı ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. 

Örnek 1: Mükellef (A) 2022 takvim yılında; birinci işverenden 200.000 TL, ikinci işverenden 40.000 TL ve üçüncü işverenden 25.000 TL olmak üzere üç işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiştir.

Birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebildiğinden, Mükellef (A) 200.000 TL’lik ücret gelirini birinci işverenden elde edilen ücret olarak belirlemiştir.

Buna göre Mükellef (A)’nın,

- Üç işverenden elde ettiği ücret gelirleri toplamı (200.000 TL+40.000 TL+25.000 TL=) 265.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı

için 880.000 TL) aşmadığından ve

- Birden sonraki işverenlerden elde ettiği ücretleri toplamı (40.000TL+25.000 TL=) 65.000 TL, aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) aşmadığından,

ücret gelirleri yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecektir.

Örnek 2: Mükellef (B), 2022 yılında üç ayrı işverenden tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde etmiştir. Elde edilen ücret geliri birinci işverenden 230.000 TL, ikinci işverenden 100.000 TL ve üçüncü işverenden 65.000 TL’dir.

Birinci işverenden alınan ücret hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücretler toplamı (100.000 + 65.000) = 165.000 TL, 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için birinci işverenden aldığı 230.000 TL de dâhil olmak üzere 395.000 TL ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.

Örnek 3: Mükellef (C), 2022 yılında üç ayrı işverenden tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde etmiştir. Elde edilen ücret geliri birinci işverenden 850.000 TL, ikinci işverenden 38.000 TL ve üçüncü işverenden 32.000 TL’dir

Birinci işverenden alınan hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücret toplamı 70.000 TL’lik beyan sınırını aşmamakla birlikte birinci işverenden alınan ücret dâhil toplam ücret gelirleri (850.000 + 38.000 + 32.000) 920.000 TL ücretler toplamı da 880.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için ücret gelirinin tamamı beyan edilecektir.

Örnek 4: Serbest meslek erbabı Bay (D)’nin serbest meslek kazancının yanında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden elde edilmiş ücret geliri ile tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş işyeri kira geliri bulunmaktadır.

Bay (D), serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda beyanname verecektir. 

İkinci işverenden alınan ücret geliri 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) ve ücret gelirleri toplamı (600.000 + 60.000) 660.000 TL aynı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL) aşmadığından, ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. 

Serbest meslek kazancı ve işyeri kira geliri toplamı (700.000 + 50.000) 750.000 TL, 193 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL) aştığından, işyeri kira geliri de beyannameye dahil edilecektir.

c) Özel Sektör İşyerlerinde Çalışanlar Açısından Tek İşveren/Birden Fazla İşveren Tespiti:

Özel sektörde tek işveren/birden fazla işveren tespitinin yapılmasına ilişkin düzenlemeler 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde yapılmış olup, buna göre; 

Aşağıdaki hallerde, hizmet erbabının ücretlerinin tek işverenden elde edildiği kabul edilecektir:

• İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev'i değişikliği ve bölünme halleri dâhil).

• 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde çalışan hizmet erbabının, yıl içinde alt işvereninin değişmesi.

• Ortaklık halinde faaliyette bulunan işyerlerinde, ortaklardan herhangi birinin değişmesi.

Aşağıdaki hallerde ise hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir:

• Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yanı sıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri,

• Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri,

• Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri. 

d) Yıllık Beyanname Verilmesi Halinde İstisna Uygulaması:

Hizmet erbabının ücret gelirlerinin 193 sayılı Kanunun 86 ncı maddesinin birinci fıkrasının b bendine göre yıllık beyanname ile beyan edilmesinin gerekmesi durumunda, yıl içinde istisna uygulamasından faydalanıldığı için yıllık beyannamede söz konusu istisna uygulamasına yer verilmeyecek ve yıllık beyannamede ücret gelirlerinin toplamı üzerinden hesaplanan vergiden, yıl içinde istisna öncesi hesaplanan vergiler mahsup edilecektir.

Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi matrahının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, bu gelirler beyan edilmeyecektir. Söz konusu, gelirlerin asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücretin yıllık matrahı üzerinden hesaplanan vergi indirim konusu yapılacaktır.

e) Diğer Ücretlilerin Durumu:

7349 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi ile 193 sayılı Kanunun 64 üncü maddesi 01.01.2022 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır. Söz konusu düzenleme ile bu madde kapsamında bulunan;

• Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanların,

• Özel hizmetlerde çalışan şoförlerin,

• Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçilerinin,

• Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanların,

elde ettikleri ücretler, işverenlerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmadığından tevkifata tabi olmayan ücret kapsamında değerlendirilecektir.

193 sayılı Kanunun 64 üncü maddesinin yürürlükten kaldırılması nedeniyle, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının vergi karnesi almasına ve karnesini vergi dairesine ibraz ederek vergilerini tarh ve tahakkuk ettirmesine gerek bulunmamaktadır. Bu kapsamda olanların 01.01.2022 tarihinden itibaren elde ettikleri tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücret gelirleri Kanunun genel hükümlerine tabi olacaktır.

• 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendi uyarınca, bu kapsamda bulunan hizmet erbabının 01.01.2022 tarihinden itibaren elde ettiği ücret gelirlerine ilişkin matrahlarının, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşmaması halinde, istisna kapsamına giren bu ücretleri için yıllık beyanname verilmeyecektir.

• Hizmet erbabının elde ettiği ücret gelirlerinin, istisna tutarını aşması halinde ise elde edilen ücret gelirinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve hesaplanan gelir vergisinden asgari ücret üzerinden hesaplanan yıllık gelir vergisi mahsup edilerek ödenecek vergi hesaplanacaktır. 

Örnek: Basit usule tabi mükellefin yanında çalışan Bay (O), tevkif suretiyle vergilendirilmemiş yıllık brüt 68.850 TL ücret geliri (aylık brüt ücret ilk 6 ay 5.004 TL, ikinci 6 ay ise 6.471 TL) elde etmektedir. Bay (O)’nun 2022 yılında elde ettiği ücret gelirinin gelir vergisi matrahı, asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını ( aşmadığından, istisna kapsamında kalan bu ücret geliri için yıllık beyanname verilmeyecektir.

Örnek: Basit usule tabi mükellefin yanında çalışan Bay (P), tevkif suretiyle vergilendirilmemiş aylık brüt 8.000 TL ücret geliri elde etmektedir.

Bay (P) tevkif suretiyle vergilendirilmemiş 2022 yılı toplam ücret gelirini 1–31 Mart 2023 tarihleri arasında yıllık beyannameyle beyan edecek ve yıllık beyanı üzerine yapılacak hesaplama aşağıdaki şekilde olacaktır.

f) Ücret Geliri ile Diğer Gelirlerin Birlikte Beyan Edilmesi Durumunda Verginin Hesaplanması

Beyannameye dâhil edilen ücret gelirinin dışında başka bir gelir unsurunun da bulunması halinde; beyannameye dâhil edilen vergiye tabi tüm gelirler toplamına (matrah), ücret dışındaki gelirler için geçerli olan vergi tarifesi uygulanmak suretiyle gelir vergisi hesaplanacaktır. Ancak, ücret gelirleri için yüksek matrahlara düşük oran belirlendiğinden ücret geliri dolayısıyla eksik hesaplanması gereken vergi tutarının, beyannamedeki tüm gelirlerin toplamından oluşan matrah üzerinden hesaplanan vergi tutarından düşülecek bu suretle hesaplanan gelir vergisi tutarı bulunmuş olacaktır. Ücret dışındaki gelir unsurları için yıllık beyanname veren bir mükellefin aynı anda ücret gelirinin de olması ve beyannamedeki toplam gelirin 2022 yılında 170.000 TL'yi aşması durumunda 25.02.2011 tarih ve 75 No.lu Gelir Vergisi Sirküleri’nde yapılan açıklamalara göre verginin hesaplanması gerekmektedir.

Örnek 1: Mükellef (İ)’nin 2022 yılında elde ettiği gelirlere ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir.

Mükellef iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmekte olup, ücretlerin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunmaktadır.

İkinci işverenden elde edilen ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespiti için; elde edilen 120.000 TL’lik ücret gelirinden bu gelire isabet eden %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigortası primi toplamı olan %15 oranı çıkarılacaktır.

Buna göre, 120.000 – (120.000 X %15) = 102.000 TL’dir. Birden sonraki işverenden alınan ücret 2022 yılı için 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığı için, birinci ve ikinci işverenden alınan toplam (200.000 + 120.000) = 320.000 TL ücret tutarının tamamı beyan edilecektir.

Mükellef yıl içinde (39.400 + 21.040) = 60.440 TL kesinti yoluyla vergi ve (320.000 X %15) 48.000 TL sigorta primi ödemiştir. Mükellef yıl içinde (39.400 + 21.040) = 60.440 TL kesinti yoluyla vergi ve 320.000 X %15) 48.000 TL sigorta primi ödemiştir.

Ayrıca mükellef 2022 yılında kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ilişkin 25.000 TL eğitim ve sağlık harcamasında, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı (A) İlköğretim Okuluna da 20.000 TL bağışta bulunmuştur.

Mükellef gelir vergisi matrahının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları ile Milli Eğitim Bakanlığına bağlı (A) İlköğretim Okuluna yapmış olduğu 20.000 TL bağış tutarını gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapabilecektir.

Buna göre; mükellefin yapmış olduğu eğitim ve sağlık harcaması tutarı olan 25.000 TL, beyan edilen gelirin %10’u olan (272.000 X %10) 27.200 TL’nin altında kaldığından, 2022 takvim yılında yapılan 25.000 TL eğitim ve sağlık harcamasının tamamı indirilecektir. Ayrıca, (A) İlköğretim Okuluna yaptığı 20.000 TL’lik bağış tutarının tamamı da yukardaki hüküm gereğince gelir vergisi matrahından indirilebilecektir. 

Mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

NOT: 2, 3 ve 4 nolu örneklerde;

• Gelir vergisi hesaplanırken, ücret gelirlerinden %15 oranında sigorta prim ve işsizlik sigortası prim kesintisi yapıldığı varsayılmıştır.

• 2022 takvim yılında elde edilen ücret ve diğer gelirlerin vergilendirilmesinde uygulanacak tarife Gelir Vergisi Kanununun 103 üncü maddesinde belirlenmiş olup, ücret geliri ile diğer gelir unsurlarının birlikte beyan edilmesi ve beyannamedeki toplam gelirin 170.000 TL’yi aşması nedeniyle, gelir vergisinin hesaplanması 75 Seri No.lu Gelir Vergisi Sirkülerinde yapılan açıklamalara göre yapılacaktır.

Örnek 2: Mükellef (K)’nın 2022 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesindeki serbest meslek kazancı, konut kira geliri ve tevkifata tabi tutulmuş ücret geliri aşağıdaki gibidir.

Mükellef, serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda yıllık beyanname verecektir. Birinci işveren hariç, ikinci ve üçüncü işverenden alınan ücret tutarı 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından birinci işverenden alınan ücret geliri dahil ücret gelirinin tamamını da beyan edecektir.

Mükellef yıl içinde (birinci işveren 34.000 + ikinci işveren 20.500 + üçüncü işveren 17.800 + serbest meslek kazancından 40.000) 112.300 TL tevkif suretiyle vergi ödemiştir. 

Mükellef, gayrisafi konut kira geliri olan 110.000 TL’den götürü gider usulünde gayrimenkul sermaye iradının %15’i olan (110.000 X %15) 16.500 TL’yi gider olarak indirecek ve kalan tutar olan 93.500 TL matraha dahil edilecektir. Mükellef, serbest meslek kazancını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olduğundan GVK’nin 21 inci maddesinde yer alan kira gelirleri için belirlenen 2022 yılı için 9.500 TL’lik mesken istisnasından yararlanamayacaktır.

Buna göre, ödenecek gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Örnek 3: Mükellef (L)’nin 2022 yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesindeki gelirleri aşağıdaki gibidir.

Serbest meslek kazancı nedeniyle her halükarda beyanname verilecektir. Birinci işveren hariç, ikinci işverenden alınan ücret tutarı 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından birinci işverenden alınan dahil ücret gelirinin tamamı da beyan edilecektir.           

Mükellef yıl içinde (birinci işverenden alınan ücret için 16.450 + ikinci işverenden alınan ücret için 13.750 + serbest meslek kazancı için 200.000) 230.200 TL kesinti yoluyla vergi ödemiştir.

Buna göre, ödenecek gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Örnek 4: Mükellef (M), 2022 yılında birinci işverenden 300.000 TL, ikinci işverenden 100.000 TL tevkifata tabi tutulmuş ücret geliri elde etmiştir. Ödevli ayrıca, 20.000 TL alacak faizi ve brüt 200.000 TL de tam mükellef bir kurumdan kar payı elde etmiştir. Ödevli bunların yanında 90.000 TL mevduat faizi ve katılım bankasından 100.000 TL kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payı almıştır.

Mükellef yıl içinde (Tam mükellef kurumdan elde edilen kar payından 20.000 + birinci işverenden 78.500 + ikinci işverenden 20.500) 119.000 TL tevkif suretiyle vergi ödemiştir.

Birinci işveren hariç, ikinci işverenden alınan tevkifatlı ücret tutarı 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından birinci işverenden alınan ücret geliri dahil ücret gelirinin tamamı olan 400.000 TL beyan edilecektir.

Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye tabi tutulmuş 200.000 TL’lik kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup kalan 100.000 TL GVK’nın 86/1-c maddesi hükmü gereğince 70.000 TL’lik beyanname verme sınırını aştığından beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde karın dağıtımı aşamasında yapılan vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dahil) mahsup edilecektir.

GVK’nın 86/1-d maddesine göre kesinti ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iradı toplamının 2022 yılı için 3.800 TL’yi aşmaması halinde beyan edilmemesi gerekmektedir. Örnekte 20.000 TL alacak faizi kesinti ve istisna uygulanmayan bir gelir olup, bu gelirin toplamı 2022 yılı için beyanname verme sınırı olan 3.800 TL’yi aştığından, 20.000 TL’nin tamamı beyan edilecektir.

Mevduat faizi ve katılım bankasından kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67 nci maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulduğundan beyannameye dahil edilmeyecektir.

Buna göre, ödenecek gelir vergisi tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

8- Beyannamenin Verilme Zamanı ve Şekli:

2022 yılında elde edilen beyana tabi ücret gelirlerinin, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile 1-31 Mart 2022 tarihleri arasında beyan edilmesi gerekmektedir.

Beyannameler;

• Hazır Beyan Sistemi aracılığıyla internet ortamında,

Hazır Beyan Sistemi üzerinden, beyana tabi gelirleri sadece ücret, gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve irat gelirlerini ayrı veya birlikte elde eden mükellefler beyannamelerini verebilirler. 

• Bağlı bulunulan (ikametgahın bulunduğu yer vergi dairesi) vergi dairesine kağıt ortamında,

• 3568 sayılı Kanun gereği elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış meslek mensupları ile sözleşme imzalanarak e-Beyanname sisteminden, verilecektir.

Ücret gelirlerine ilişkin olarak verilecek yıllık gelir vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin, Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksit olmak üzere;

• Birinci taksitin damga vergisi ile birlikte 31 Mart 2023 tarihine kadar,

• İkinci taksitin ise 31 Temmuz 2023 tarihine kadar,

ödenmesi gerekmektedir.

• Mahsuben veya nakden iade talepleri, İnternet Vergi Dairesi (intvrg.gib.gov.tr) adresi üzerinden “1A - Gelir / Kurumlar Vergisi İ.T.D.” ile elektronik ortamda yapılabilmektedir. (intvrg.gib.gov.tr / İade Talep Dilekçeleri / İade Talep Dilekçe Giriş)

Hatırlatır, iyi çalışmalar dileriz.

Saygılarımızla