Enflasyon Düzeltmesinde Özellikli Konular

555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği [1] (yalnızca “Tebliğ” olarak da ifade edilecektir)

1- Ortalama ticari kredi faizi oranı nasıl tespit edilecek ?

Enflasyon düzeltmesinde düzeltmeye esas tutarın tespitinde stoklar ve duran varlıklar gibi bazı kıymetlerin bünyesinde yer alan reel olmayan finansman maliyetleri (ROFM) ayrıştırılarak düzeltme yapılıyor. Toplam finansman maliyetinin esas alınması yönteminde ROFM, toplam finansman maliyetlerine, ilgili döneme ait Yİ-ÜFE artış oranının hesap dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranına bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunuyor. Ticari kredi faizi olarak hangi oranın kullanılacağı ve nasıl uygulanacağı konusunda tebliğde belirleme yok.

Bu oran serbestçe mi belirlenecek, Merkez Bankası tarafından açıklanan ortalama ticari kredi faizleri mi esas alınacak? Oran uygulamasında borcun alındığı tarihteki mi kapatıldığı tarihteki mi oran kullanılacak yoksa bu ikisi arasında bir ortalama faiz hesabı mı yapılacak?

Özetle ortalama ticari kredi faizinin ne olması gerektiği konusunda belirleme yapılması uygun olacaktır. Zaten 213 sayılı Kanunun 298/A maddesine göre Bakanlığın bu oranının tespitine ilişkin usul ve esasları tespit etmeye yetkisi de mevcut.

2003 Yılındaki uygulamada 328 sıra no.lu VUK Genel Tebliği ekinde ve 17 sıra no.lu VUK Sirkülerinde duyurulmuştu.

 Bakanlığın açıklaması beklenmeli . TCMB ortalama kredi faiz oranları https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/0QRrRj0ew0Y%3D/tr adresinden ulaşılabilir.

2- Stok hesaplarının gerçek yöntem ile düzeltilmesinde dönem sonu stoklarının hangi faturadan geldiğinin tespitinde hangi yöntem kullanılmalıdır?

Enflasyon düzeltmesinde bilançoda yer alan ( örneğin stoklar ) parasal olmayan kıymetler düzeltmeye tabi. Gerçek yönteminin kullanılmasında düzeltmeye esas tarih olarak kıymetlerin  deftere kayıt tarihi esas alınıyor.  Örneğin düzeltmeye tabi stok hesabına giriş çıkışlar varsa dönem sonu stokun hangi tarihli alış faturasından  geldiğinin tespiti gerekiyor.  Bu yöntem serbestçe mi belirlenmeli, ilk giren ilk çıkar yöntemi mi kullanılmalı yoksa ortalama yöntem mi kullanılmalı?

Tebliğde ayrıca bir açıklama yok.  İlk giren ilk çıkar yöntemini öneriyoruz.

3- TL Avansların düzeltilmesi sonucu oluşan farklar nasıl muhasebeleştirilecek?

Bilançoda yer alan parasal olmayan avanslar düzeltilecek ve alınan avanslar için tahsil tarihi, verilen avanslar için ödeme tarihi esas alınacaktır.

Alınan ve verilen avansların 31.12.2023 düzeltmesinde oluşan farklar  698 >> 570/580 hesapta toplanır ve 2023 kapanış bilançosunda gösterilmelidir.

31.12.2023 düzeltmesi sonucu oluşan farklar 1.1.2024 açılış bilançosunda alınan/ verilen, avansların alt hesaplarında enflasyon düzeltme farkları olarak gösterilir.

2024 yılında söz konusu avanslara ilişkin fatura kesildiğinden ( avansların kapatılacağı aşama )  enflasyon düzeltme farkları ( fatura tutarını aşan kısım )   ;

Alınan avanslar >> ilgili olduğu stok veya duran varlığın maliyetine,

Verilen avanslar >> Diğer gelir ve karlar hesabına bir alt hesap açılarak (Alınan Avanslar enflasyon düzeltmesi fark gelirler ) kurum kazancına,

 ilave edilmelidir.

Düzeltme farkları için fatura düzenlenmeli ve KDV’ne hesaplanmamalı şeklinde düşünüyoruz. Sirküler beklenmeli.

4-Stoklar ve ATİK’lerin düzeltmesinde deftere kayıt tarihinden nasıl anlaşılmalıdır?

İlk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dahil edilen unsurlar, maddî duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar deftere kayıt tarihinden itibaren düzeltiliyor.

Bu kıymetlerin deftere kayıt tarihinden ne anlaşılır. Örneğin bir imalat işletmesinde ilk madde ve malzeme alınıyor daha sonra üretime sevk ediliyor sonra yarı mamul ve mamule dönüşüyor. Dönem sonu stokta yer alan mamullerin düzeltmesini yaparken ilk madde ve malzeme kayıtlarının atıldığı tarihi mi 710, 720 ve 730 gibi maliyet hesaplarına dönüştüğü tarihi mi yoksa mamüle dönüştüğü tarihi mi dikkate almalı?

Benzer tereddüt başta maddi duran varlıklar olmak üzere birçok kalemde var. Örneğin arsa üzerine bina inşa edip bunu binaya dönüştüren işletme, bilançodaki binanın düzeltmeye esas tarihi olarak binalar hesabına kayıt tarihini mi dikkate almalı yoksa kırık düzeltme yaparak arsa bedelini eski tarihten mi getirmelidir?

Kırık düzeltme yapılması gerektiğini düşünüyorum.

Mamul hesabına kayıt edilen stokun bu hesaba yapılan kaydında önceki süreçte ;

Yarı mamul hesabına yapılan (ilk madde ve malzeme vb )  kayıtlar; yarı mamul hesabına giriş kaydından , mamul hesabına virman edildiği tarihe kadar ,

Yarı mamul hesabından mamul hesabına kayıt edilen tutarlar; mamul hesabına kayıt edildiği tarihten 31.12.2023 tarihine kadar düzeltmeye tabi olmalıdır.

Yani imal edilen yarı mamül ve mamül stoklarının düzeltilmesinde; bu yarı mamul ve mamüllerin altını oluşturan maliyet unsurları oluştukları tarihler dikkate alınarak, aktifleştirme tarihine kadar daha sonra da aktifleştirme tarihinden 31.12.2023 e kadar olan dönem de kül halinde düzeltme işlemi yapılması gerektiğini  düşünüyorum. Sirküler beklenmeli

5-Stokların düzeltilmesinde toplulaştırılmış yöntemlerin her biri aynı anda kullanılabilir mi ?

Stoklar toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebiliyor. Tebliğe göre çeşit ve miktar itibarıyla önemli tutarlara ulaşan stoklarına ilişkin olarak, düzeltme işleminde gerçek yöntem uygulanabileceği gibi toplulaştırılmış yöntemlerden herhangi biri de tercih edilebilir.

Stokların düzeltilmesinde gerçek yöntemi kullanan mükellefler mümkün olduğunca inebildikleri kadar alt ayrıma giderek düzeltme işlemini gerçekleştirecek.

Toplulaştırılmış yöntemleri seçenler ise mümkün olduğunca inebildikleri her bir alt ayrım itibarıyla diledikleri toplulaştırılmış yöntemi kullanmakta serbesttirler.

Stok düzeltmesinde mümkün olduğunca alt ayrıma inmekten kastın ne olduğu ve düzeltme yöntemlerinin birlikte uygulanabilirliği hakkında tebliğde bir açıklama yok.

Tebliğde açıkça yasaklayıcı bir düzenleme olmadığından 31.12.2023 Yılı düzeltmesinde gerçek yöntemle toplulaştırılmış yöntemler aynı anda uygulanabileceğini düşünüyoruz.

Yani bir mükellef hem gerçek yöntemle toplulaştırılmış yöntemlerden her ikisini de aynı anda kullanabilmelidir.

Yani  150.01 hesapta yer alan A malı için basit ortalama yöntemini, 150.02 hesapta yer alan B malı için stok devir hızı yöntemini, 150.03 C malı için fiili yöntemi tercih edebilmelidir.

Öte yandan Tebliğ uyarınca stokların düzeltilmesinde gerçek yöntemi kullanan mükellefler mümkün olduğunca inebildikleri kadar alt ayrıma giderek düzeltme işlemini gerçekleştirecekken, toplulaştırılmış yöntemleri seçenler ise mümkün olduğunca inebildikleri her bir alt ayrım itibarıyla diledikleri toplulaştırılmış yöntemi kullanmakta serbesttirler. Bu düzenleme uyarınca stoklar için ya gerçek yöntem ya da toplulaştırılmış yöntemlerin kullanılabileceğini şeklindeki görüşe katılmıyoruz.

2024 yılında stokların düzeltilmesinde toplulaştırılmış yöntemlerin kullanılması halinde, takip eden 3 dönem boyunca bu yöntemin kullanılması zorunludur.  2023 Yılı stok düzeltmelerinde tercih edilen yöntemin izleyen yıllarda kullanılma zorunluluğu yoktur.

6- Borsada işlem gören hisselerin enflasyon düzeltmesine tabi olmaması İMBK’deki değerinin esas alınması daha makul değil mi ?

Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetler parasal olmayan kıymettir ve düzeltmeye tabidir.  Ancak kıst getiriyle veya borsa rayiciyle değerlenen menkul kıymetler parasal kıymet olarak kabul edilir ve düzeltilmez.

Şirket aktifinde yer alan borsaya açık şirketlerin hisse senetleri ile ilgili farklı bir düzenleme yoktur yani bu hisse senetleri de düzeltmeye tabidir.

Ancak çok eski tarihte alınmış borsaya açık şirket hisse senetlerinde 15-20 kat düzeltme farkları çıkabilmekte ve borsadaki hissenin değeri bunun çok altında kalabilmektedir. 

İMBK’de işlem göre dolayısı ile piyasa fiyatı belli olan bu hisselerin düzeltilmesinin piyasa fiyatına göre yapılması çok daha adil olacaktır.

 Ancak aksi bir düzenleme yapılıncaya dek borsaya açık şirketlerin hisse senetleri de normal düzeltme esaslarına tabidir.

7-Finansal kiralama yolu ile edinilen varlıklar için ROFM hesaplanmalıdır?

Finansal kiralama yöntemiyle alınmış, iktisadi kıymetlerde düzeltmeye esas tarih olarak bu varlığın “260- Haklar” hesabına alındığı tarihi esas alınmalıdır.

Finansal kiralama konusu kıymetler maddi olmayan duran varlık hesabında (26 hesapta) takip edilmekte; buna karşın bunların amortismanı finansal kiralamaya konu kıymetin faydalı ömrüne göre belirlenmektedir.

Lesasing yöntemi ile edinilen kıymetler maddi olmayan duran varlık ise ( örneğin bir bilgisayar yazılımı ) ROFM hesaplanmamalıdır.

Ancak lesasing yöntemi ile edinilen kıymet , maddi olmayan duran varlık hesabında takip edilse dahi, kiralama süresi sonunda bir maddi duran varlık hesabına (25 hesaplara) aktifleştirilecekse ROFM hesabı yapılmalıdır.

8- Kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar hesaplarının düzeltmesinden doğan 296 Nolu Geçici hesaplardaki tutarların enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumu ne olacak ?

Matrah artırımı/Af Kanunu olarak kamu oyunda bilinen yasalarla  işletme kayıtlarda yer aldığı halde fiilen işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar hesaplarının düzeltme işlemleri yapılırken, işletmede yer almayan kasa veya ortaklardan alacak tutarları;

-İlgili olduğu dönemde diğer gider zarar olarak ticari kazançtan indirilebilmekte ( vergi beyannamesinde KKEG olarak dikkate alınmakta ) veya

- Aktifte 296  nolu geçici hesapta takip edilmekte yani  ilgili olduğu dönemde diğer gider zarar olarak ticari kazançtan indirilmeden uygulama da yapılabilmektedir.

Söz konusu kasa veya ortaklardan alacak tutarları 689 hesaba atılmış olsaydı geçmiş yıl kar/zararının içende yer alacaktı ve enflasyon düzeltmesinde 698 hesaba atılıp yok edilecekti.

Eğer söz konusu kasa veya ortaklardan alacak tutarları 296  nolu geçici hesapta takip edilmesi tercih edilmiş ise bu 296 Nolu hesapta hesaplardaki tutarların enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumu ne olacağı hakkında tebliğde çok açık bir düzenleme yok.

555 Sıra Nolu VUK Tebliğ Md. 9:

“ …. (2) Nevi itibarıyla iktisadi işletmelere dâhil bulunan kıymetlerden parasal ve parasal olmayan kıymetler bu Tebliğ eki listelerde (EK 1 ve EK 2) yer almaktadır. Söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemekle birlikte, aksine bir hüküm olmaması ve Tebliğde bir belirleme yapılmamış olması şartıyla, bu Tebliğ uygulamasında öz sermaye kalemleri "parasal olmayan kıymet" olarak addolunur.”

296 Hesap bir öz sermaye hesabı değildir. Söz konusu tebliğin 1 ve 2 nolu hesabında da yer almamaktadır.

Gerçek bir harekete dayanmadığı ve karşılığı bulunmadığından bu hesabın da birleşme primlerinde olduğu gibi düzeltmeye tabi olmaması gerektiğini düşünmekteyiz.

Ancak enflasyon düzeltmesinin aynı işlemde farklı uygulama yapan mükellefler için eşit sonuç doğurması, 296 No.lu Geçici Hesabın gerçekte bir aktif kıymet olmaması , aslında öz sermayenin içinde zarar olarak yer almasın gerektiğini öne sürerek  bu kalemin de deftere kayıt tarihinden itibaren enflasyon düzeltmesine tabi tutulması da savunuluyor.

İdarenin görüşü beklenmeli.

9- Enflasyon düzeltmesine tabi varlıkların satışından doğan zararlar

Tebliğe göre düzeltme işlemine tabi tutulmuş olan 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetlerden amortismana tabi olmayan kıymetlerin, düzeltilmiş değerlerinin altında bir bedelle satılması halinde, düzeltme sonrası değerle, düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarar, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

Bu konuyla ilgili kanunda bir düzenleme olmadığından geçici 33.maddeye bir ibare eklenmesi gerekir.

 Bir tebliğ ile düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarardan ne anlaşılması gerektiği örnekle açıklanırsa daha faydalı olur.

10 – Sermaye içinde düzeltmeye tabi olmayan (ayrıştırılan ) tutarlar nasıl muhasebeleştirilecektir.

31/12/2023 tarihli bilançonun düzeltilmesi sırasında aşağıdaki sermaye artış kalemleri artış olarak dikkate alınmayacak ve bunlar düşülerek düzeltmeye esas tutar bulunacak, ardından bu tutar düzeltme katsayısı ile çarpılarak düzeltilmiş sermaye tutarı tespit edilecektir.

• VUK 280/A maddesinin birinci fıkrası kapsamında oluşturulan fon hesabına ilişkin olarak, işe başlanılan hesap dönemini takip eden hesap dönemi sonu itibarıyla ortaya çıkmış alacak bakiyesi tutarı,
• VUK Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yapılan yeniden değerlemeden kaynaklı değer artışları,
• VUK Geçici 31 inci ve geçici 32 nci maddeleri kapsamında yapılan yeniden değerlemelerden kaynaklı değer artışları,
• Varlık Barışı ile işletmeye konulan nakit varlıklar gibi parasal kıymetlerden kaynaklanan tutarlar,
• Parasal nitelikli olan benzer diğer fon hesaplarından kaynaklı tutarlar

Ancak, Varlık Barışı ile işletmeye konulan altın, taşınmaz gibi parasal olmayan kıymetlerden kaynaklanan tutarlar sermaye içinde yer almaları halinde, bunlar düşülmeyecek ve düzeltilecektir

Buna göre  yasal defterdeki kayıtlar dikkate alınarak düzeltilmiş sermaye tutarına ulaşacak kadar düzeltme farkı “sermaye düzeltmesi olumlu farkları” veya “sermaye düzeltmesi olumsuz farkları” hesabına kaydedilmelidir.

Böylece, bu düşülecek kalemlerin sermayeye eklenmemiş olması halinde ulaşılacak düzeltilmiş sermaye tutarı ile bunların sermayeye eklendiği durumdaki düzeltilmiş sermaye tutarının eşit olması sağlanmış olunur.

Örneğin 100 TL ödenmiş sermayesi olan firmada 10 TL düzeltmeye tabi değildir. Bu durumda 90 TL düzeltilecektir. Düzeltme katsayısı 3 ise düzeltme sonrası değer 90 x 3 =  270 TL olmaktadır. 170 TL sermaye düzeltmesi olumlu farkları” olarak sermaye hesabına kayıt edilmelidir.

11- Yapılmakta olan yatırımların düzeltilmesinde yatırım dönemindeki harcamalarda dikkate alınarak düzeltme yapılabilir mi ?

İlgili aktif hesabına bilanço tarihinden önce aktarılmış bulunan ve yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelmiş olan değerlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, söz konusu değerlerin aktifleştirme tarihlerinin değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabının kullanıldığı tarihler dikkate alınmaktadır.

Burada söz konusu değerlerin düzeltilmesinde öncelikle her bir aya ilişkin yatırım harcaması, harcamanın gerçekleştiği ay sonu itibarıyla aktifleştirme tarihine kadar, sonra da Tebliğe göre aktifleştirilen bedel kül halinde aktifleştirme tarihinden 2023 hesap dönemi sonuna kadar düzeltilecektir.

Burada aktifleştirilen bedel ifadesi tereddüde neden olabilir. Bu bedelden kastın, defter değeri değil harcamaların düzeltilmiş değerlerinin toplamı olarak dikkate alınmalıdır.

12- Devirlerde sermaye düzeltmesi

31/12/2023 tarihinden öncesine rastlayan;

-Devir, nev’i değişikliği ile tam ve kısmi bölünme işlemleri nedeniyle işletme aktifinde yer alan iktisadi kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak devir tarihi değil söz konusu kıymetlerin devir alınan veya bölünen işletmenin envanterine alındığı;

-Birleşmede ise birleşilen kurumun kayıtlarına intikal ettiği tarih,

 düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacaktır.  ( VUK 555 GT md. 17/4)

Örneğin 2023 yılında bölünme yoluyla şirkete intikal eden gayrimenkulü bölünen şirket 2015 yılında iktisap ettiyse düzeltme katsayısı hesaplanırken 2015 yılında bölünün şirketin bu gayrimenkulü iktisap ettiği tarih dikkate alınmalı.

Bölünme sonucunda kurulan yeni  şirkette sermaye artışı da meydana gelebilmektedir. Bu sermayenin düzeltilmesinde de 2015 yılına mı gidileceğini düşünüyoruz. İdarenin bu konudaki açıklamaları beklenmeli.

13- Bölünme sonucu , bölünen şirkette sermaye azaltılması durumunda enflasyon düzeltmesi nasıl yapılmalıdır.

Bölünme sonucunda bölünen şirkette sermaye azaltımı ( yeni şirket hisseleri bölünen şirket ortaklarına verildiği için ) yapılırsa  sermayenin düzeltilmesi özellik arz etmektedir.

Bölünme sonucunda bölünen şirkette sermaye azaltımı yapılırsa  ; bölünen şirket azaltılan sermayeyi kaynakları ve bu kaynakların oluşum tarihleri itibari ile tasnif etmeli ve sermaye düzeltmesini yaparken bu kaynakların tutarları ve bölünen şirketteki oluşum tarihleri dikkate alınarak enflasyon düzeltmesi yapılmalıdır.  İdarenin bu konudaki açıklamaları beklenmeli.

14-Sermaye avansları ve sermaye tamamlama fonunun durumu

Tebliğde bir özel olarak bu konuda bir açıklama  yok. Ancak Tebliğe göre, Tebliğde ismen belirtilmeyen öz sermaye kalemleri parasal olmayan kıymet kabul edilecek ve düzeltilecektir.

 Bu kapsamda, sermaye tamamlama fonu ve sermaye avansı parasal olmayan kıymet olarak düzeltmeye tabi tutulması gerektiği düşünülebilir.

Ancak vergi idaresinin bu tür avans ve fonlarla ilgili enflasyon düzeltmesi dışındaki uygulamaları dikkate alındığında konu sadece enflasyon düzeltmesi açısından irdelenmemelidir.  Sermaye avansı ve sermaye tamamlama fonu gibi unsurların enflasyon düzeltmesine tabi olup olmadığı  konusunda idarenin görüşü beklenmelidir.

15- Ödenmemiş sermaye hesabının düzeltilip düzeltilmeyeceği konusu  özel olarak tebliğde açıklanmamış , ancak alacak borç gibi değerlendirilip düzeltilmemesi uygun olacaktır.

16- Düzeltmesi öncesi geçmiş/cari yıl karı olup düzeltme sonrasında zararla karşılaşan firmalar düzeltme öncesi karlarını dağıtabilecek mi?

2023 yılı enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan 2023 yılı geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; DÜZELTME ÖNCESİ GEÇMİŞ YIL VE/VEYA CARÎ DÖNEM TİCARİ KÂRININ, 1/1/2024 tarihinden sonra kâr dağıtımına konu edilmesi durumunda, dağıtılan tutar gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulmayacak, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacak ve kâr paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir. (555 Nolu VUK genel tebliğinin 55. Maddesi )

Düzeltme öncesinde zararda olan ve düzeltme sonrasında karı oluşan,

Düzeltme öncesinde karda olan ve düzeltme sonrasında zararı oluşan,

firmalar bu karı dağıtıp dağıtamayacağı hususunda tebliğde açıklama yok.

Bu konuda Ticaret Bakanlığının ve Maliye Bakanlığının açıklamaları takip edilmeli. İdarenin görüşü beklenmelidir.

17-Enflasyon düzeltilmesine ilişkin daha önceki mevzuat hükümleri uygulanabilir mi?

Enflasyon düzeltilmesine ilişkin daha önceki mevzuat 555 Sıra No.lu VUK Tebliği ile kaldırılmamıştır. Bu durumda 298 inci maddesinin (A) fıkrasının uygulamasına ilişkin daha önce yayınlanan 333, 337, 345 ve 348 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ve o dönemde konuya ilişkin yayımlanan VUK sirkülerinin dikkate alınabileceğini düşünüyoruz. Ancak bu konuda en güvenli yöntem yine idarenin görüşü beklenmesidir.

18. ROFM ayrıştırılmasının muhasebe işlemleri nasıl yapılacak?

Reel olmayan finansman maliyetinin tevsikine ilişkin kayıt ve belgelerin açık ve kesin bilgiler içererek hesaplanması gerekmektedir. Reel olmayan finansman maliyeti, düzeltmeye esas tutarın tespitinde dikkate alınacak olup, ayrıca muhasebe kayıtlarında gösterilmesi söz konusu olmayacaktır. (Tebliğ  md. 14/6 )

Buna göre düzeltmeye esas değerden düşülecek ROFM için yasal defterlerde herhangi bir kayıt atılmaması gerektiğini, üzeltme farkı ROFM kadar eksik olarak yasal defterlere kayıt edilmesi gerektiğini düşünüyoruz.

Örneğin 100 TL  ATİK kayıtlı değerinin içinde 30 TL düzeltmeye tabi olmayan ROFM olsun.  Bu durumda 70 TL düzeltilecektir. Düzeltme katsayısı 3 ise düzeltme sonrası değer 70x 3 = 210 TL olmalıdır.

ROFM “2024 ve sonraki hesap dönemlerinde 5 yılda ve eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Enflasyon düzeltmesi uygulamasında, söz konusu ROFM bilançoda gözükmeyeceği için, bunların mukayyet değerleri ile beyanname üzerinde indirim konusu yapılması gerekmektedir.”( Tebliğ md.40/3 ) hükmü uyarınca ROFM  örnekteki 30 TL tebliğe göre bilançodan çıkarılması gerekir. Çıkarılan bu tutar nazım hesaplarda takip edilip beyannamede KV matrahından diğer indirim olarak itfa edilmesi gerekir. Bu hususta idare görüşü ile konu daha netlik kazanacaktır.

19- 31.12.2023 Enflasyon düzeltmesi kayıtları 2023 yılı defterine nasıl kayıt edilecek

2023 yılı defterleri enflasyon düzeltmesi yokmuş gibi kapatılıp, 2023 KV beyannamesi , gelir tablosu ve düzeltmesi öncesi bilanço hazırlanacak, sonra enflasyon düzeltmesi yapılacak ve düzeltilmiş bilanço çıkarılacak , bu düzeltilmiş bilanço 2023 yılı yasal defterlerinde en son kapanış kaydı olacağını düşünüyoruz.

20- Stok Affı İçin Oluşturulan Emtianın  Karşılık Hesapları (Öz sermayenin içindeki özel fonlar ) bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacak düzeltme sonrası bu fonların ortaklara dağıtılması halinde vergileme yapılacak mı ?

Tebliğin 16/g maddesinde Stok Affı İçin Oluşturulan Emtianın Karşılık Hesaplarının (6111, 6736, 7143, 7326, 7440 Sayılı Kanunlar) bilançoda düzeltilmiş değerleriyle yer alacağı belirtilmiştir.

Stok Affı İçin Oluşturulan Emtianın Karşılık Hesapları ( özel fon )  ortaklara ödenebilmekte ve bu ödeme vergilendirilmemektedir.

Tebliğin 54/1) maddesinde; Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.

Ancak, avanslar, depozitolar, hakedişler ve sabit kıymet yenileme fonu gibi işleyişi gereği ilgili olduğu hesaplara aktarılarak kapatılması mümkün olan hesapların kapatılması durumunda, bunlara ait enflasyon fark hesapları işletmeden çekilmiş sayılmaz.” Denilmektedir.

Bu fon işleyişi gereği ortaklara dağıtılıyor ve bu dağıtım vergilendirilmiyor. Bu durumda stok affı için oluşturulan emtianın karşılık hesaplarının ve düzeltme farklarının ( özel fon )  ortaklara ödenmesi yukarıdaki 55 madde 1. Paragraf kapsamında dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulmamalı, 2. Paragraf çerçevesinde işletmeden vergisiz çekilebilmelidir.

 İdare görüşü beklenmesi en güvenli yöntem olacaktır.

21  - Amortisman süresi dolmasına rağmen eksik ayrılan amortisman dolayısıyla net defter değeri bulunan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulmalı mı?

Tebliğde ; amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan ve amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmiş iktisadi kıymetlerin (işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler dahil) ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması ihtiyaridir. Tebliğdeki bu düzenlemeden, faydalı ömür süresini tamamlayan ancak amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmemiş iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasının ihtiyari olmadığı, zorunlu olduğu anlaşılmaktadır.

Bu kıymetlerin düzeltme kapsamından çıkarılması için, amortisman ömrü tamamlanmış olan, ancak net defter değeri sıfırlanmamış ATİK’ler için,  2023 yılı sonunda önceki yıllarda eksik ayrılan amortisman tutarlarının ayrılarak, vergi beyannamesinde KKEG olarak dikkate alınıp net defter değeri sıfırlanıp enflasyon düzeltmesi yapılmayabilir.

22- VUK’un mükerrer 298/Ç madde kapsamında düzeltilmiş değer 31.12.2023 e kadar yapılıp, 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş değer dikkate alınabilir mi ?

VUK Geçici 33. Maddesinin ilk fıkrasında ;

“Geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2022 ve 2023 yılında biten hesap dönemleri itibarıyla) ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde mükerrer 298 inci madde kapsamındaki enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.

Mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası uygulaması açısından, birinci fıkrada enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemler enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirilir.” şeklindedir.

Ayrıca, Mükerrer 298-Ç maddesi uygulaması açısından, birinci fıkrada enflasyon düzeltmesi yapılmayacağı belirtilen dönemlerin enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönem olarak değerlendirileceği belirtiliyor.

Buna göre, 2023 yıl sonunda yapılacak enflasyon düzeltmesi öncesinde en son 2023 yılı üçüncü geçici vergi itibariyle vergisiz(sürekli) yeniden değerleme yapılabileceği anlaşılıyor. Yani 31.12.2023 tarihinde enflasyon düzeltmesinin uygulanacak olması nedeniyle, 31.12.2023 tarihinde VUK 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapılamayacaktır.

Tebliğin 17/6-b) maddesinde; “213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarih olarak; geçici 32 nci ve mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapılmamış ancak geçici 31 inci madde kapsamında yeniden değerleme yapılmış olanlarda yeniden değerleme yapılabilmesi için esas alınan aktife kayıtlı olma şartının arandığı tarihten önceki ayın son gününün, geçici 32 nci ve/veya mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapılmış olanlarda, yeniden değerlemenin ilgili olduğu dönemin son gününün, düzeltme katsayısının tespitinde dikkate alınması gerekir.

Yine Tebliğin 13/3-b) maddesinde ;

213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için, en son yapılan yeniden değerleme sonrası değerler”in dikkate alınacağı açıklanmıştır.

Bu durumda;

-VUK’un mükerrer 298/Ç madde kapsamında en son 30.09.2023 tarihinde yeniden değerleme yapıldığı için, 30.09.2023 tarihindeki yeniden değerlenmiş tutar,

- VUK’un mükerrer 298/Ç madde kapsamında yeniden değerlenme yapılmış ise, yeniden değerlemenin ilgili olduğu dönemin son günü ( yani 2023 3. Geçici vergi döneminin son günü ) düzeltmeye esas tarih olarak,

dikkate alınarak enflasyon düzeltmesi yapılacaktır.

Sonuç itibari ile 31.12.2023 tarihinde VUK’un mükerrer 298/Ç madde kapsamında yeniden değerleme yapılmayacaktır.  Ancak VUK’un mükerrer 298/Ç madde kapsamında yeniden değerleme yapanların 30.09.2023 tarihindeki en son değerleme sonrası tutarı, 30.09.2023 tarihinden 31.12.2023 tarihine kadar enfaslasyon düzeltmesine tabi tutabileceklerdir.

İdarenin bu hususta sirkülerde örnekle konuyu açıklaması  en güvenli yöntem olacaktır.

23- 2023 Yılından önce satın alınan ancak sadece 2023 yılında  VUK Mükerrer 298/ç maddesine göre değerlenen varlıkların enflasyon düzeltmesi  sonucu mükellef aleyhine sonuçlar doğurması haksızlık değil mi ?

VUK geçici 31’inci maddesi, geçici 32. ve/veya mükerrer 298/Ç  kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarih olarak; bu maddeler kapsamında yeniden değerleme yapılmış olanlarda, yeniden değerlemenin ilgili olduğu dönemin son günü dikkate alınarak düzeltme katsayısı bulunmalıdır.

Örneğin 2010 yılı Ocak ayında 10.000.000 TL’ye satın alınan bir bina için bugüne kadar yalnızca 2023 yılının 9. ayında VUK mükerrer 298/ç maddesine göre %34,8 oranında yeniden değerleme uygulanmış olsun (hesaplamalarda amortisman dikkate alınmamıştır). Bu binanın yeniden değerleme sonrası enflasyon düzeltmesine esas değeri 13.480.000 TL, düzeltmeye esas tarihi ise 30.09.2023 tarihi olacaktır. Bu bilgiler ışığında düzeltme katsayısı 1,06002 olarak hesaplanacağından, enflasyon düzeltmesi sonrası düzeltilmiş aktif değer 14.289.069,6 TL’ye ulaşacaktır. Ancak bu bina için hiç yeniden değerleme yapılmasaydı giriş tarihi olan 2010 yılı ocak ayı dikkate alındığında düzeltme katsayısı 17,67368, enflasyon düzeltmesi sonucu düzeltilmiş değeri ise 176.736.800 TL olacaktı. Dolayısıyla enflasyon düzeltmesi, sadece VUK mükerrer 298/ç maddesine göre yeniden değerlemeye tabi tutulmuş kıymetler için, mükellef aleyhine sonuçlar doğurmaktadır.

İdarenin bu haksızlığı bertaraf edecek görüşünün beklenmesi en güvenli yöntem olacaktır.

25-Binek otomobillerin enflasyon düzeltmesi sonrası gider olarak dikkate alınabilecek amortismana esas değeri artmayacaktır.

Tebliğ uyarınca binek otomobillerin enflasyon düzeltmesi sonrası düzeltilmiş değeri üzerinden amortisman ayrılacaktır. Ancak binek otomobilin Gelir Vergisi Kanununa göre belirlenen amortismana esas bedelin üzerinde kalan maliyet kısmına tekabül eden amortisman tutarı kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınmaktadır. Dolayısı ile , binek otomobilin Gelir Vergisi Kanununa göre vergiye esas kazancın tespitinde dikkate alınabilen amortismana esas tutarının enflasyon düzeltmesi ile değişmeyeceği anlaşılmaktadır.

24- Maddi olmayan varlıklar için ROFM hesaplanmalı.

Tebliğe göre ROFM ihtiva edebilecek parasal olmayan varlıklar;

1.Stoklar,

2. Maddi duran varlıklar,

3. Mali duran varlıklar,

4. Özel tükenmeye tabi varlıklardır.

Maddi olmayan duran varlıklar ( marka, patent, lisans vb ) için ROFM hesaplanmaz.

Öte yandan leasing yöntemi ile edinilen kıymetler, maddi olmayan olmayan duran varlık hesabında takip edilse dahi, kiralama süresi sonunda maddi duran varlık hesabına (25 hesaplara) aktifleştirilecekse ROFM hesabı yapılmalıdır.

25- ROFM İçeren varlıklar 3 aydan fazla vadeli olarak alınmışlarsa ( aktifleştirilmiş bir faiz gider içermeseler dahi ) ROFM hesabı yapılması gerekir. Stoklarda toplulaştırılmış yöntemi kullananlar için ROFM hesaplanması ihtiyari  olduğundan bu durumdaki mükellef  3 aydan fazla vadeli stok alımları için ROFM hesaplamayabilir.

VUK Mükerrer 298/A-4. Fıkrasında;

«Belgelerde ayrıca gösterilen vade farklarının reel olmayan kısımları ile üç aydan fazla vadeli olan ve vade farkı düzenlenen belge üzerinde ayrıca gösterilmeyen işlemlerde alacak ve borç senetlerinin reeskont işlemine tâbi tutulmasında esas alınan Merkez Bankasınca uygulanan faiz oranı kullanılarak hesaplanan vade farkı tutarının reel olmayan kısımları bu madde hükümlerine tâbi tutulur.» denilmektedir.

Buna göre iktisadi kıymetlerin vadeli alımı halinde,

1- Belgede ayrıca gösterilen vade farkları,

2- Düzenlenen belgede ayrıca gösterilmeyen üç aydan fazla vade içeren ve bu belgeye istinaden deftere kaydedilen maliyet bedelinin vade farkını da içerdiği kabul edilerek, Merkez Bankasınca uygulanan reeskont faiz oranları kullanılarak bulunan vade farkları,

İçin  ROFM’nin hesaplanması  gerekmektedir.

Bu husus gerçek yöntem uygulanan stoklar ve diğer iktisadi kıymetler için önemlidir. Stoklarını toplulaştırılmış yönteme göre düzelten mükellefler için vadeli mal alımlarında ROFM hesaplanmasına gerek yoktur.

26 – Bilançonun pasif tarafında oluşan birleşme primleri hisse senedi ihraç primi mahiyetinde olduğundan enflasyon düzeltmesine tabi olması gerekir mi?

Bir kurumun iştirak ettiği başka bir kurumu kül halinde devralması nedeniyle kurum bünyesinde yapacağı sermaye artışının söz konusu iştirak paylarına isabet eden tutardan daha az gerçekleşmesinin, (iştirakler hesabında yer alan değerin, iştirak hisselerinin itibari değerine eşit olmaması ) halinde aradaki müspet veya menfi farkın kurumun vergiye tabi kazancının tespiti ile ilgilendirilmeksizin geçici hesaplarda izlenebileceği ve bu geçici hesapların vergiye tabi kurum kazancının tespiti ile ilişkilendirilmeksizin kurum kayıtlarında sona erdirilmesi mümkündür.

 İşte bu çerçevede, vergi kanunlarına göre bir aktif veya pasif kalem olmayan birleşme primi; aktif ve pasifi dengeleyici, geçici bir hesap olup, hangi hesapta izlenirse izlensin bu niteliği değişmeyecek olup,  devir işlemleri sonucu ortaya çıkan birleşme priminin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmaması gerekmektedir.

Ancak  pasif tarafta oluşan birleşme primlerinin hisse senedi ihraç primi mahiyetinde olduğundan düzeltmeye tabi olacağını düşünüyoruz.

27- Stok değer düşüklüğü karşılığı VUK’a uygun olarak ayrılmış ise enflasyon düzeltmesi yapılır

Karşılıklar bağlı oldukları iktisadi kıymet;

-Parasal ( şüpheli alacak karşılığı ) ise enflasyon düzeltmesine tabi olmayacaktır

-Parasal olmayan bir kıymet ( stok değer düşüklüğü  ) ise, enflasyon düzeltmesinde tabi  olacaktır.

Sonuç itibari ile parasal olmayan karşılıklar için; ilgili olduğu kıymetin düzeltmeye esas tarihi dikkate alınarak düzeltilir.

Düzeltme işlemine tabi olacak karşılıklar VUK’a göre ayrılması mümkün olan karşılıklardır.

Örneğin VUK’a, göre ayrılması mümkün olmayan karşılıklar (kıdem tazminatı karşılığı, garanti gider karşılığı gibi )  , bilançoda yer alsa bile enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacaktır.

İhtiyari olarak (VUK’a göre zorunlu olmayarak) dönem karından kıdem tazminatı karşılığı ayrılması halinde, izleyen yıla devreden geçmiş yıl karı karşılık tutarı kadar düşecek ve  bu durum karşılık ayıran mükellefler için daha az enflasyon düzeltmesi zararı sonucunu doğuracaktır.

Bu nedenle ihtiyari olarak (VUK’a göre zorunlu olmayarak) ayrılmış olan karşılıkların  iptal edilmesi ve 2024 ve izleyen yıllarda ( enflasyon düzeltmesi olduğu sürece yenilerinin ayrılmaması tercih edilmelidir.

28- İstisna kazanç sahiplerinin 2024 ve izleyen yıllarda yapacakları enflasyon düzeltme işlemi sonucunda ortaya çıkacak olan düzeltme farkları kar etkisi doğurursa, bu kar gelir/kurumlar vergisinden istisna tutulacak mı ?

Kazançlarının tamamı gelir/kurumlar vergisinden istisna olan mükellefler de enflasyon düzeltmesi yapacaklardır. (Tebliğ Madde 8)

Tebliğ Madde 40

Vergiden istisna edilen kazançlar da enflasyon düzeltmesine tabi tutulan bilançolara göre tespit edilecek ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş kazanç tutarları beyannamede indirim konusu yapılabilecektir.

Örneğin, serbest bölgede faaliyette bulunan ve kazançlarının tamamı istisna kapsamında olan bir mükellef, 2024 yılı bilançosunu düzeltmeye tabi tutacak ve düzeltme sonucu oluşan kazanç tutarını beyannamede istisna olarak göstermek suretiyle matrahtan indirim konusu yapabilecektir.

Öte yandan  KVK 5-1-e, Teknokent istisnası KISMİ BİR İSTİSNA bu durumdaki mükellefler nasıl hesaplama yapacağı hususunda idari görüş beklenmelidir.

29- 243- İştiraklerle İlgili Sermaye Taahhütleri (-)  246-Bağlı.Ort.Sermaye Taahütleri(-) Hesaplarında enflasyon düzeltmesi yapılmalı mı ?

Tebliğin EK-1: Parasal Kıymetlere ilişkin 11 No.lu Dipnot’da; : Sermaye taahhüdünün ortaklık hakkı elde etmek için yapılan ödeme karşılığında hisse senedi alınmamış bir iştirak için yapılmış olması halinde bu kıymetler “parasal kıymet” addolunur,  şeklindedir. Bu nedenle hisse senedi alınmamış ise düzeltme yapılmaz.

30- AR-GE harcamalarında düzeltmeye esas tarih ve tutar nasıl tespit edilecek ?

AR-GE harcamaları öncelikle 750 hesaba kaydedilmekte, akabinde dönem sonlarında (projenin tamamlanmadığı sürede) 263-ARAŞTIRMA GELİŞTİRME GİDERLERİ olarak aktifleştirilmekte ve projenin başarılı olarak tamamlanması ile birlikte bu 263 hesap kapatılarak 260-HAKLAR hesap grubuna aktarılmaktadır.

Bu şekilde, Hakların işletmelerin araştırma ve geliştirme faaliyetleri sonucunda elde edilerek aktifleştirilmiş olduğu durumlarda, düzeltme işlemlerinde hangi tarih ve tutarların düzeltmeye esas tarih ve tutarlar olarak dikkate alınacağı hususunun idare tarafından ayrıntılı olarak açıklanması gerektiğin düşünüyoruz.

Ar-Ge projesinin devam ettiği dönemde  263 hesap 258-Yapılmakta Olan Yatırım gibi dikkate alınması gerektiğini ve 263 ün de kaynağının 750 hesaplar olması hasebiyle her bir ayda gerçekleşen ve öncelikle 750 hesaba kaydedilen tutarlar baz alınarak düzeltme tarihine kadar düzeltmeye tabi tutulması ve buna göre düzeltme sonrası 263 hesabın bulunması gerektiği kanaatindeyiz.  Bu konuda idarenin görüşünün beklenmesi en güvenli yöntem olacağı şüphesizdir.

31- 2023 Hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârı veya zararı takip eden yıllarda düzeltilecek mi?

Tebliğ Madde 41’de;  2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârı veya zararı, kaydedildiği Geçmiş Yıllar Karları/Zararları Hesabının alt hesabında izlenmeye devam edileceği ve sonraki dönemlerde nflasyon düzeltmesi işlemine tabi tutulacağı açıklanmıştır.

Öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları, düzeltme sonucu oluşan söz konusu geçmiş yıl zararlarına mahsup veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilecek ve bu işlemler kâr dağıtımı sayılmayacaktır.

32- VUK 298/Ç Maddesi kapsamında yeniden değerlenmiş varlıkların satışı halinde, geçmiş yıl kâr zarar hesabına aktarılan tutarların durumu ne olacak?

537 Nolu VUK Tebliğinin 12. Maddesinde; Yeniden değerlemeye (Mk. 298/Ç) tabi tutulan iktisadi kıymetlerin satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi nedenlerle elden çıkarılması halinde, bunlara isabet eden ve bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulacağı, sermayeye ilave edilen değer artışları, satış veya herhangi bir şekilde elden çıkarmaya ilişkin kar ve zararın tespitinde dikkate alınmayacağı, ancak, elden çıkarılan iktisadi kıymetlere ait değer artışlarının sermayeye ilavesi halinde, elden çıkarma sırasında birikmiş amortisman gibi mütalaa edilmeyen değer artışları, faaliyete devam edilen süre içerisinde herhangi bir suretle sermayeden çekilirse, çekilen kısım o dönemin kazancı sayılarak vergiye tabi tutulacağı açıklanmıştır.

Enflasyon düzeltmesi uygulaması çerçevesinde VUK 298/Ç kapsamında yapılan yeniden değerlemeden doğan özel fonlar  698 Enflasyon Düzeltmesi Hesabına virman edilecek ve düzeltilmiş bilançoda  570/580 nolu hesabın bakiyesi içinde yer alacaktır. Bu durumda  VUK 298/Ç kapsamında yapılan yeniden değerlenen varlıkların  satış veya herhangi bir şekilde elden çıkarılması halinde,  698 Nolu hesaba  virmanlanan ve düzeltilmiş bilançoda  570/580 nolu hesabın bakiyesi içinde yer alan söz konusu fonların kar zarar hesabında dikkate alınmaması gerektiği görüşündeyiz. Bu hususta idarenin görüşü beklenmelidir.

33- Sabit kıymet yenileme fonu enflasyon düzeltmesine tabidir. Öte yandan  3 yıl içinde kullanılmazsa kurum kazancının tespitinde gelir yazılmak zorunda kalınırsa  enflasyon düzeltmesi farkı da gelir yazılacak mıdır ?

Tebliğin 54/1. Maddesinde ;

“(1) Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.

Ancak, avanslar, depozitolar, hakedişler ve sabit kıymet yenileme fonu gibi işleyişi gereği ilgili olduğu hesaplara aktarılarak kapatılması mümkün olan hesapların kapatılması durumunda, bunlara ait enflasyon fark hesapları işletmeden çekilmiş sayılmaz.”

Denilmektedir.

 Bu açıklama çerçevesinde; sabit kıymet yenileme fonu gibi işleyişi gereği ilgili olduğu hesaplara aktarılarak kapatılması mümkün olan hesapların kapatılması durumunda, bunlara ait enflasyon fark hesapları işletmeden çekilmiş sayılmayacaktır.

Örneğin 2023/mart ayında ATİK satışından doğan 1.000 TL sabit kıymet yenileme fonuna alındığını, bu tutarın  31.12.2026 tarihine kadar kullanılmadığını kabul edelim. Bu durumda söz konusu tutar VUK 328 kapsamında 2026 hesap dönemi sonunda gelir olarak kazanca ilave edilecektir.

 Bu hesabın 2023 ve devamındaki düzeltmesinden kaynaklanan yeni tutarları aşağıdaki gibidir.

Ancak 2026 hesap dönemi sonunda 31.12.2023  tarihinde yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan farkın ( gelir gider etkisi olmaması gerektiğinden ) gelir olarak dikkate alınmaması ( diğer indirim olarak matrahtan düşülmesi ) 2024, 2025 ve 2026 tarihinde yapılan enflasyon düzeltmesi farklarının ise kurum kazancına ilave dilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu hususta idarenin görüşü beklenmelidir.

34 - Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde finansman gider kısıtlaması uygulanması haksızlığa yol açar mı ?

Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde ayrıca finansman gider kısıtlaması yapılması, enflasyon düzeltmesi yapılmayan döneme göre mükellef aleyhine ( daha fazla finansman giderinin KKEG olarak dikkate alınması sonucunu doğurmaktadır.

Özellikle şirketlerin yabancı kaynak ile yatırım yaptığı durumda, yatırım tutarı, enflasyon düzeltmesi sebebiyle vergiye tabi dönem karının daha fazla oluşmasına sebep olmaktadır. Bu artış firmaya bir taraftan  vergi yükü yaratırken, ilave olarak finansman gider kısıtlaması uygulanması ile  vergi yükü daha da artmaktadır.

35- Enflasyon düzeltmesinin tevsi yatırımlardan doğan kazançlarda indirimli kurumlar vergisinin oranlama şeklinde uygulamasının etkisi nedir?

1 Seri nolu KVK’nun 32.2.8. maddesinde;

“Tevsi yatırımlardan elde edilen kazancın işletme bütünlüğü çerçevesinde ayrı hesaplarda izlenmek suretiyle tespit edilebilmesi halinde, bu kazanca indirimli vergi oranı uygulanacaktır. Kazancın ayrı bir şekilde tespit edilememesi halinde ise tevsi yatırım dolayısıyla indirimli vergi oranı uygulanacak kazanç, yapılan tevsi yatırım tutarının, dönem sonunda kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam sabit kıymet tutarına (devam eden yatırımlara ait tutarlar da dahil) oranlanması suretiyle belirlenecektir.

………. “Dönem sonunda kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam sabit kıymet” ifadesinden VUK 313 üncü maddesi uyarınca amortisman mevzuunu oluşturan iktisadi kıymetlerin anlaşılması, dolayısıyla boş arazi-arsa ve amortismana tabi olmayan diğer kıymetlerle ilgili tutarların bu hesaplamada dikkate alınmaması; sabit kıymet tutarının hesabında ise bu kıymetlerin birikmiş amortismanları düşülmeden önceki brüt tutarlarının dikkate alınması gerekmektedir.

 Öte yandan bu hesaplama sırasında işletme aktifinde yer alan sabit kıymetlerin kayıtlı değeri olarak, gerekli şartların oluşması halinde yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan değerleri dikkate alınacaktır. ….”

31.1.2.2023 yılı enflasyon düzeltmesinin  2023 yılı KV vergisine bir etkisi olmamaktadır.

Ancak 2024 ve izleyen yıllarda tevsi yatırım dolayısıyla indirimli vergi oranı uygulanacak kazanç Oranı aşağıdaki formüle göre  bulunacaktır.

 2024 ve izleyen yıllarda yukarıdaki formülün paydasının payından daha yüksek oranda büyüdüğü şirketlerde tevsi yatırım dolayısıyla indirimli vergi oranı uygulanacak kazanç Oranı azalacağı için bu durumdaki şirketler için enflasyon düzeltmesi 2024 ve izleyen yıllarda indirimli vergi oranı uygulaması açısından olumsuz tesir doğuracaktır.

Saygılarımızla.

Enflasyon Muhasebesi 5 Şubat 2024